تقوا ثمره روزه است
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین در جلسه تفسیر قرآن کریم گفت: ما اول باید عقیده محکمی داشته باشیم، وقتی عقیده داشتیم عبادت جان می‌گیرد، عبادت سطوح مختلفی دارد، روزه عبادتی ویژه و خاص است، عبادت به تقوا ختم می‌شود.
آیت‌الله عبدالکریم عابدینی در جلسۀ اول تفسیر قرآن کریم ویژه ماه مبارک رمضان (22 اسفند 1402 - روز اول رمضان) که در مسجد امام خمینی (ره) برگزار می‌شود، اظهار کرد: ماه رمضان چندین عناوین و القاب دارد، برای مثال ماه رمضان به ماه مبارک معروف است، یا به آن ماه عبادت، ماه تقوا و ماه قرآن می‌گویند.
خدای متعال درباره ماه مبارک رمضان در آیه 183 سوره بقره فرموده است «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»، یعنی (اى كسانى كه ايمان آوردهايد روزه بر شما مقرر شده است همان گونه كه بر كسانى كه پيش از شما بودند مقرر شده بود باشد كه پرهيزگارى كنيد).
آیه 21 سوره بقره نیز مشابه همین آیه است، خدای متعال در این آیه می‌فرماید «يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»، یعنی (اى مردم پروردگارتان را كه شما و كسانى را كه پيش از شما بودهاند آفريده است پرستش كنيد باشد كه به تقوا گراييد).
خدای متعال در آیه 183 سوره بقره مؤمنین را و در آیه 21 این سوره ناس را مورد خطاب قرار می‌دهد، در آیه 183 روزه را و در آیه 21 عبادت را مطرح کرده است، پایان هر دو آیه نیز به تقوا ختم می‌شود.
در آیه 21 سوره بقره خداوند ناس را مخاطب قرار داده است، وقتی انسان در سطح ناس باشد، هنوز شایستگی روزه را ندارد و نمی‌تواند اهل روزه باشد، یعنی باید مسلمان شود و ایمان بیاورد، باید مرحله به مرحله بالا بیاید تا لیاقت روزه‌داری را پیدا کند، عبادت سطوح مختلفی دارد، روزه عبادتی ویژه و خاص است، به همین دلیل خداوند در آیه 183 سوره بقره مؤمنین را مخاطب قرار داده است، بنابراین فقط کسانی که ایمان آورده‌اند می‌توانند در این عبادت ویژه حضور داشته باشند.
خداوند در پایان هر دو آیه می‌فرماید شاید شما به تقوا برسید، ممکن است برای شما این سؤال پیش بیاید چرا خداوند از کلمه «شاید» استفاده کرده است؟ پاسخ این است که چون پای انسان در میان است و انسان اختیار دارد، ارزش ما آدم‌ها و کارهایمان هم به‌خاطر اختیار ماست، اگر ما اختیارمان را کنار بگذاریم کارهایمان بی‌ارزش می‌شود.
اگر کسی را مجبور به کار بد یا کار خوب کنند، این کار خوب ارزش ندارد و این کار بد مجازاتی ندارد، آن چیزی که قیمت کار آدم‌ها را بالا می‌برد اختیار است، اگر کسی کار بد کند، به دلیل اختیاری که دارد، بخاطر این کار بد سرزنش می‌شود.
بنابراین خداوند در آیات فوق می‌فرماید من شما را به روزه دعوت کردم، حالا اختیار با شماست که حُسن اختیار یا سوءاختیار را به کار بگیرید، اصلاً نمی‌توان اختیار را از انسان گرفت، زیرا اختیار جزو ذات انسان است.
خدای متعال در آیه 183 سوره بقره ما را به روزه دعوت کرده است، از جملات این آیه مشخص می‌شود پیش از پیامبر (ص) نیز روزه بوده است اما روزه آن زمان فرق داشته است، رسول اکرم (ص) نیز همین معنا را در خطبه شعبانیه بیان کرده و فرموده شما در ماه رمضان به ضیافت و مهمانی الهی دعوت شده‌اید.
حال ببینیم خداوند ما را به‌صورت خصوصی به این مهمانی دعوت کرده یا این دعوت عمومی بوده است؟ دعوت خدا در آیه 183 سوره بقره دعوتی خصوصی است، یعنی تک تک ما را دعوت به روزه کرده است.
خدای متعال در آیه 184 سوره بقره گلایه می‌کند از کسانی که دعوت خدا را برای روزه استجابت نکرده‌اند و می‌فرماید «أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ»، یعنی (در روزهایی چند روزه بگیرید، پس هر که از شما بیمار یا در سفر باشد به تعداد روزه‌های فوت شده از روزهای دیگر را روزه بگیرد، و بر آنان که روزه گرفتن طاقت‌فرساست، طعام دادن به یک نیازمند به جای هر روز کفاره آن است. و هر که به خواست خودش افزون بر کفاره واجب، بر طعام نیازمند بیفزاید، برایش بهتر است و روزه گرفتن هر چند دشوار و سخت باشد اگر فضیلت و ثوابش را بدانید برای شما بهتر است).
خدای متعال در این آیه می‌فرماید کسانی که عذر داشتند بعداً باید این دعوت به روزه را اجابت کنند، این‌ها نشانه خصوصی بودن دعوت خدا به روزه است.
خداوند در این آیه می‌فرماید من دعوت‌کننده به روزه بودم، شما چه کار مهمی داشتید که از دعوت من بالاتر بود و دعوتم را اجابت نکردید؟ همه سعادت شما در روزه است، چه کار مهمی داشتید که از روزه گرفتن مهم‌تر بود؟ بنابراین دعوت به روزه در آیه 183 سوره بقره دعوتی خصوصی است.
پیامبر (ص) در خطبه شعبانیه فرمود شما وقتی روزه می‌گیرید، خداوند شما را اهل کرامت قرار می‌دهد، کرامت چیست؟ کرامت همان است که خدای متعال در آیه 70 سوره اسراء فرمود «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ»، خدای متعال می‌فرماید ای بنده من، قرار نبود مشرک، ملحد و منافق باشی، قرار بود کرامت داشته باشی، آن کسی که کرامت دارد، همه خوبی‌ها را دارد، آن کسی که کرامت ندارد، هیچ چیز ندارد، خدای متعال در آیه 70 سوره اسراء فرموده بنای من بر این است که بندگانم با کرامت باشند.
خداوند فرموده بنده من باید به کرامت برسد، خودش هم دست به کار شده، هر کاری کرده که انسان را به کرامت برساند، به ما گفته اگر می‌خواهید به کرامت برسید باید عقیده و ایمان داشته باشید، خدا را شناخته باشید، در پیشگاه خدا سجده کنید، عبادت کنید، آدمی که خدا را نشناسد ممکن است طوطی‌وار یک کارهایی کند اما به‌صورت واقعی عبادت نمی‌کند.
خداوند به همه ما معرفی شده است اما گاهی آواری از جهل، نادانی و غفلت باعث می‌شود معرفی خدا در دل ما به فراموشی سپرده شود، خداوند چطور به ما معرفی شده است؟ این معرفی در آیه 172 سوره اعراف آمده است که خداوند فرموده «وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى شَهِدْنَا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ».
یعنی (و هنگامى را كه پروردگارت از پشت فرزندان آدم ذريه آنان را برگرفت و ايشان را بر خودشان گواه ساخت كه آيا پروردگار شما نيستم گفتند چرا گواهى داديم تا مبادا روز قيامت بگوييد ما از اين امر غافل بودیم).
هر کس که بنی‌آدم است مخاطب این آیه است، هر کس که رنگ و بویی از آدمیت در او وجود دارد در این آیه خطاب قرار داده شده است، برای مثال صهیونیست‌ها رنگ و بویی از انسانیت نبرده‌اند، با یکی از نظامیان بازنشسته صهیونیست مصاحبه می‌کردند و او چقدر از کشت و کارهایی که داشته ابراز خوشحالی و رضایت می‌کرد، این مشخص است که بویی از انسانیت نبرده است.
خداوند در آیه 172 سوره اعراف می‌گوید آن‌هایی که بنی‌آدم بوده و بویی از آدمیت برده‌اند، من به آن‌ها گفته‌ام که آیا من پروردگار شما نیستم؟ همه آن‌ها گفته‌اند بلی تو آفریدگار ما هستی، پس معلوم می‌شود ما خدا را می‌شناسیم، اگر غفلت می‌کنیم برای این است که گناهان بین ما و خدا فاصله انداخته‌اند.
خدای متعال در آیه 186 سوره بقره می‌فرماید «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ»، یعنی (هنگامی که بندگانم از تو درباره من بپرسند، بگو یقیناً من نزدیکم، دعای دعاکننده را زمانی که مرا بخواند اجابت می‌کنم؛ پس باید دعوتم را بپذیرند و به من ایمان آورند، تا به حقّ و حقیقت راه یابند و به مقصد اعلی برسند).
خدای متعال در این آیه خطاب به پیامبر (ص) می‌فرماید اگر این بندگان مرا از تو جویا شدند، بگو من همانجا در نزدیکی آنان هستم؛ خداوند قریب است اما ما غریبی می‌کنیم، وقتی ماه رمضان می‌شود خدا با بندگانش آشتی می‌کند و می‌گوید درست است که شما بد کردید اما من شما را بخشیدم و به مهمانی خویش دعوت کردم، بنابراین شما به من نزدیک هستید، همیشه خدا و انسان با هم هستند، آن چیزی که باعث فاصله افتادن بین انسان و خدا می‌شود گناهان، نفاق، کفر، شرک، ظلم، دروغ، بی‌رحمی و بی‌انصافی هستند.
بنابراین ما باید نسبت به خدا، فرستادگان خدا، امامان معصوم و اصل کتاب‌های آسمانی شناخت داشته باشیم و آن‌ها را قبول داشته باشیم، این ایمان است، وقتی ایمان داشتیم عبادت می‌کنیم، بدون ایمان نمی‌شود عبادت کرد، نماز و روزه جزو عبادات هستند.
اگر کسی ایمان نداشته باشد نمی‌تواند روزه بگیرد، چرا؟ چون روزه نیت لازم دارد، نیت یعنی خدایا من برای تقرب به پیشگاه تو این کار را انجام می‌دهم، وقتی کسی خدا را قبول نداشته باشد، چطور می‌تواند روزه خود را به نیت تقرب به درگاه خدا بگیرد؟ نماز هم این‌گونه است.
بنابراین ما اول باید عقیده محکمی داشته باشیم، وقتی عقیده داشتیم عبادت جان می‌گیرد، عبادت با عقیده جان می‌گیرد، ابتدای سوره حمد تا آیه «مالک یوم الدین» یک گنج‌نامه از عقیده است، وقتی راه درست مشخص می‌شود می‌گوییم «ایاک نعبد و ایاک نستعین»، اگر تو خدا هستی، من هم عبادت‌کننده تو هستم.
خدا در آیه 14 سوره طه برای موسی (ع) عقیده درست می‌کند و می‌گوید من خدا هستم، غیر از من خدایی وجود ندارد، سپس می‌گوید پس مرا عبادت کن و نماز را برای یاد و ذکر من برپا دار.
بنابراین ماه رمضان ماه دعوت به روزه، بندگی، تقوا و قرآن است، ان‌شاءالله بتوانیم این ماه برکت و رحمت را به نحو احسن پشت‌سر بگذاریم، ماه رمضان یک دانشگاه است و ما دانشجوی این دانشگاهیم، دانشجو هر چه بیشتر توجه، عقل و فکرش را به کار بگیرد، با نمره بهتری قبول می‌شود، وقتی ماه رمضان تمام می‌شود به هر یک از ما نمره می‌دهند، ممکن است یک نفر رفوزه شود، یعنی ماه رمضان را بگذراند و هیچ فرقی با پیش از ماه رمضان نکند و همان آدم قبل باشد، آدمی هم ممکن است در این دانشگاه با کمترین نمره قبول شود، آدمی هم ممکن است با بالاترین نمره قبول شود.
اگر در نماز عید فطر با حال و هیجان، نشاط و شادابی و معنویت هر چه تمام‌تر حاضر شدیم و اذکار نماز را قرائت کردیم، معلوم می‌شود نمره قبولی در این دانشگاه را داریم، برای اینکه خدا گفته روزه بگیرید شاید به تقوا برسید، آن کسی که تقوا را بچشد حال دلش خوش می‌شود، ان‌شاءالله همه ما روزه‌دار حقیقی باشیم.